Bijbel verhalen rond het klooster
in het Dominicanenklooster in Huissen was een symposium over liturgie en muziek. Ik was gevraagd om de workshop ‘Schriftlezing anders’ te begeleiden. De uitgangsvraag was: kun je in de liturgie op een andere wijze de schriftlezing laten klinken?
In een korte inleiding vertelde ik dat het schriftverhaal centraal stond en zou klinken, dat het niet ging om toneelstukjes te maken, maar om een eenvoudige enscenering van de tekst met zo min mogelijk middelen: ‘less is more’.

Opdracht
Ensceneer in een groepje van vijf de schriftlezing en laat hem ‘gebeuren’.
Ieder groepje kreeg een lezing mee en een papier met de stappen:
• Neem de lezing hardop door.
• Wat valt je op in de lezing wat betreft scènes, beweging en ruimte, tot wat voor een setting/enscenering nodigt de lezing uit?
• Kijk met elkaar en loop rond (in het klooster of in de tuin) en zoek een plek om de lezing te laten ‘gebeuren’.
• Ga na wat het tijdsverloop is van de schriftlezing (denk ook aan stilte).
• Kies of een of meerdere personen die de schriftlezing ‘neerzetten’.
• Kies eventueel voor een vertelperspectief vanuit een van personen uit het verhaal.
• Welke lichaamshouding, mimiek, rekwisiet, decor, kleding is dienstbaar?
• Kies iemand uit het groepje die de regie doet en oefen met elkaar minstens een keer.

Voorbeelden
om de deelnemers op ideeën te brengen:
• Achter een schrijftafel gaan zitten en al schrijvende en lezende een perikoop uit een brief van Paulus laten klinken.
• Tussen het volk gaan staan en van daaruit een smeekpsalm bidden.
• Met één inleidende zin een verteller introduceren en die het verhaal laten vertellen (bijvoorbeeld uit de mond van de ceremoniemeester bij de bruiloft te Kana)

Beschrijving
Alle groepjes kwamen in korte tijd tot een verrassende en soms verhelderende enscenering
bijvoorbeeld Johannes 2, 1-11.
Het is lekker weer, er schijnt een maartse zon. De betrokken deelnemers gaan graag naar buiten en zoeken bij voorkeur plekken rond het klooster en in de tuin. De scène speelt buiten voor de achterdeur van het Dominicanenklooster in Huissen. Het verhaal klinkt uit de mond van de ceremoniemeester van de bruiloft in Kana. Hij vertelt de letterlijke tekst, maar in de ik-vorm. Hij is voor de meeste aanwezigen niet te zien; hij staat aan de zijkant tegen een struik aan, maar hij is goed te horen. De achterdeur staat half naar buiten open en Jezus staat daar achter. Twee vrouwen staan aan de andere kant van de deur, buiten, aan de kant van de aanwezigen.
De verteller vertelt, een van de twee vrouwen blijkt Maria en zij spreekt ook de tekst: ‘ze hebben geen wijn meer’. Vanachter de deur klink een stemt: ‘Wat wilt u van me? Mijn tijd is nog niet gekomen’. En Maria zegt tegen de tweede vrouw: ‘doe maar wat hij jullie zegt, wat het ook is.’ Pas bij de woorden ‘Vul de vaten met water’ en ‘Schep er nu wat uit, en breng dat naar de ceremoniemeester’, komt Jezus helemaal achter de deur vandaan.

Commentaar
De gekozen plaats is een vondst. Het verhaal van de bruiloft van Kana staat in het evangelie van Johannes. Het is het eerste van de tekenen waarin Jezus zich openbaart. De deur is het oerbeeld van de overgang van binnen naar buiten, van beslotenheid naar openbaarheid, van veiligheid naar risico lopen. In deze enscenering van de schriftlezing blijft Jezus lang achter de deur, deels zichtbaar, deels verborgen. Dat roept bij de aanwezigen een enorme spanning op. Het blijkt dat Jezus in dit verhaal heel weinig tekst heeft, maar die weinige tekst heeft een grote impact.

Door deze enscenering gaan we de tekst opnieuw verstaan. De spanning die in het evangelie van Johannes aanwezig is: Gods woord dat vlees/mens wordt in een vijandige wereld, wordt zichtbaar en voelbaar in de overgang tussen binnen en buiten, in een half open deur. Anders geformuleerd: de enscenering van de tekst is een vorm van exegese. Boeiend is dat de plaats voor de enscenering, de (achter)deur, niet bewust gekozen is, dat wil zeggen niet met de bovenstaande associaties die ik pas in de terugblik geformuleerd heb.